O projekcie
Projekt ma na celu ukazanie roli, jaką pełniły narzędzia makrolityczne dla społeczności młodszej epoki kamienia. Zabytki, które poddajemy analizom zostały odkryte na stanowiskach archeologicznych w południowo-zachodniej Polsce, na obszarze wyznaczonym dorzeczami trzech rzek: Nysy Kłodzkiej, Kaczawy i Widawy. Obszar ten charakteryzuje wyjątkowo duże nasycenie reliktami osad i cmentarzysk datowanych na okresu neolitu, również znaleziskami luźnymi. Żyzne gleby, gęsta sieć rzek i strumieni, łatwy dostęp do surowców niezbędnych do produkcji narzędzi i budowy domów oraz nasłonecznione stoki wzniesień przyciągały ludność, których utrzymanie się i gospodarka bazowały na uprawie zbóż i hodowli zwierząt.
Stanowiska archeologiczne, w tym ślady osadnicze, dostarczyły ponad 1500 makrolitycznych zabytków kamiennych wykonanych z różnych rodzajów skał magmowych, osadowych i metamorficznych. Reprezentują one szereg typów zdefiniowanych na podstawie kształtu i podobieństwa do narzędzi używanych w okresach historycznych. Są wśród nich żarna, rozcieracze, płyty szlifierskie, ciosła/motyki, siekiery, dłuta, topory, tłuki i inne. Jako jedne z najbardziej wytrzymałych narzędzi mogły być one długo użytkowane, jak również wielokrotnie przerabiane według ówczesnych potrzeb i wymagań. Ich rola wykraczała dalece poza sferę zwykłego wykorzystania w codziennych czynnościach gospodarskich.
Od ostatniej pracy na temat roli surowców skalnych w neolicie Dolnego Śląska opublikowanej przez Piotra Cholewę minęło już 20 lat. Książka będąca ogromnym wkładem w badania archeologiczne reprezentuje tradycyjne podejście do studiów nad zabytkami. Widząc potencjał jaki kryją w sobie zabytki kamienne, podjęliśmy się badań, które mają na celu wyjaśnienie różnic i podobieństw w sposobach wytwarzania, użytkowania oraz utrzymywania narzędzi makrolitycznych na przestrzeni całego okresu neolitu. W tym celu śledzimy historie życia tych wytworów na tle długotrwających i mocno zróżnicowanych tradycji kulturowych na obszarze, który był gęsto zasiedlony przez społeczności wczesnorolniczne.
W naszych badaniach stosujemy szereg metod analitycznych, których rezultaty pozwalają na odczytanie historii poszczególnych przedmiotów, od zdefiniowania potrzeby, przez wykonanie przedmiotu, jego użytkowanie i wszelkie modyfikacje, zmiany przeznaczenia, po porzucenie lub zdeponowanie w określonym kontekście. Te metody to: traseologia wsparta pracami eksperymentalnymi, petrografia, analiza mikropozostałości roślinnych i pozostałości mineralnych, analiza modeli trójwymiarowych oraz analiza przestrzenna obrazująca rozmieszczenie przedmiotów kamiennych w kontekście stanowisk archeologicznych. Dane uzyskane z tych analiz pozwalają nam na głębszą refleksję nad praktyczną rolą kamiennych przedmiotów makrolitycznych, które były niezbędne w życiu codziennym, a także ich znaczeniem społecznym i symbolicznym.
